Op 12 en 13 december kwamen zo'n 40 enthousiaste deelnemers samen in Heerlen voor de tweedaagse van de City Deal Energieke Wijken, georganiseerd met ParkstadLimburg en WonenLimburg. Het programma, vol inspiratiesessies, interactieve workshops en wijkbezoeken, bood een unieke kans om kennis en ervaringen te delen over de energietransitie in kwetsbare wijken. De sfeer was zowel leerzaam als gezellig, met een sterke focus op samenwerking en innovatieve oplossingen.
Dag 1: Duurzaamheid, gezondheid en sociale rechtvaardigheid
De eerste dag begon met een inspiratiesessie bij de Bovengrondse Vakschool (BVS) over opleiding en werk in de energietransitie. Mandy Brouwers (BVS) gaf een presentatie over de werkwijze van de Bovengrondse Vakschool. De Bovengrondse Vakschool biedt werkzoekenden niet alleen vakopleiding en begeleiding, maar ook een stabiele omgeving om persoonlijke problemen aan te pakken en een serieuze kans om deel te nemen aan de maatschappij. Aansluitend was er gelegenheid de Vakschool in actie te bekijken.
Robert Duiveman (Instituut voor Publieke Waarden - Klimaatwerk) en Thomas Gesink (Bureau Raakt) deelden succesvolle voorbeelden van hoe leerwerktrajecten statushouders begeleiden naar werk in de energietransitie. De urgentie van succesvolle trajecten is groot: als we niet snel meer mensen opleiden, halen we onze klimaatdoelen niet (er wordt een tekort van 40.000 FTE tot 2030 verwacht in technische beroepen). Dat leerwerktrajecten nu niet goed van de grond komen, komt omdat iedere gemeente en arbeidsmarktregio zelf met incidentele middelen jaar in jaar uit het wiel opnieuw proberen uit te vinden. In opdracht van de City Deal Energieke Wijken ontwikkelden het IPW en Bureau Raak daarom een ‘Doorbraakgarage’. Hierin helpen IPW en Bureau Raakt gemeentes en arbeidsmarktregio’s om lessen te trekken uit de succesvolle aanpak van andere steden, en dit te vertalen naar hun eigen, lokale situatie. Het doel ervan is structurele organisatie en financiering van leerwerktrajecten voor statushouders en anderstaligen. De gemeente Utrecht gaat als één van de eerste gemeenten aan de slag met de Doorbraakgarage. Wil je meer weten: mail Marianne (marianne@citydealenergiekewijken.nl) of Robert van IPW-Klimaatwerk robert@klimaatwerk.nuIn de middag vond in het Cultuurhuis Heerlen een inspiratiesessie plaats met Casper Gelderblom, wethouder Wonen en Milieu van de gemeente Heerlen, waarin hij benadrukte hoe belangrijk het is om de energietransitie rechtvaardig te maken. Casper pleitte voor een aanpak die niet alleen gericht is op duurzaamheid, maar ook op het verbeteren van leefomstandigheden in kwetsbare wijken door ongelijkheid te verminderen en sociale cohesie te bevorderen. Met als uitgangspunt dat iedereen, ongeacht banksaldo, mee moet kunnen doen met de verduurzaming. De aanpak is Heerlen stoelt op drie doelen: het verlagen van de energierekening, een aangename temperatuur in de woonkamer en het verkleinen van de ecologische voetafdruk.
De andere sessie focuste op het Dashboard Geldstromen, waarin de gemeente Zeist haar ervaringen deelde. Zeist verrijkte het Dashboard Energieke Wijken met lokale Zeister data Deze data helpt bij het plannen van deur-aan-deurcampagnes, gericht op specifieke doelgroepen.
Lars Rompen en Leny Vaessen van Wonen Limburg bespraken de sociale impact van grootschalige onderhouds- en verduurzamingsprojecten. Zij besprak hoe Wonen Limburg met intensieve aanpakken zoals de "Hartslagmethode" succesvolle resultaten boekt in probleemwijken. Een voorbeeld is de aankoop en investering in de Saffierflat, waar langdurige overlast is aangepakt door hulpverlening, handhaving en verhuizing van bewoners met multiproblematiek. Hierdoor keerde de rust terug in de flat en nam het aantal klachten drastisch af. Ook de Auroraflat kwam aan bod, een project waarin bewoners samen met kunstenaarsgroep Boa Mistura werken aan een kleurrijk kunstwerk op de gevel van het gebouw. Deze unieke samenwerking bevordert niet alleen de trots en betrokkenheid van bewoners, maar draagt ook bij aan een nieuwe start voor de buurt.
De dag werd afgesloten met een wandeling door Grasbroek, Musschemig en Schandelen (GMS) langs onder andere de voormalige Lange Jan, de Auroraflat en een gezamenlijk diner in het Glaspaleis, een icoon in de recente geschiedenis van Heerlen.
Dag 2: Samenwerking met bewoners, aanpak gespikkeld bezit en een vooruitblik naar 2025
De tweede dag begon in Buurtpunt ’t Heitje in de wijk Vrieheide., waar Ger Peeters (Bestuurder Wonen Limburg), Casper Gelderblom (wethouder Heerlen), en Carla Delgado Swiatkowski (LSA Bewoners) spraken over de uitdagingen en kansen in wijken met gespikkeld bezit. Casper benadrukte dat diepere systeemveranderingen nodig zijn voor energierechtvaardigheid, waaronder een betaalbare energierekening en comfortabele woonomstandigheden. Ger Peeters legde uit hoe de aankoop van particuliere woningen door corporaties een bijdrage kan leveren aan meer grip op de verduurzaming in wijken zoals Vrieheide. Carla Delgado benadrukte het belang van het betrekken van bewoners bij de energietransitie, enerzijds om draagvlak te verkrijgen maar ook om gebruik te maken van de kennis en ervaringen van bewoners. Zij kennen hun wijk en weten wat er speelt.
Door de weer wat gedaalde energieprijzen en andere vraagstukken die ook de aandacht vragen, lijkt de urgentie op de verduurzaming in kwetsbare wijken wat minder te worden. Niets is minder waar, zowel voor de individuele bewoners als voor de leefbaarheid in de wijken is de verduurzamingsaanpak in combinatie met sociale interventies nog steeds zeer noodzakelijk. Casper Gelderblom pleit voor een Stedenbond voor Energierechtvaardigheid, om de transitie te blijven agenderen en stimuleren.
Vlak voor de rondwandeling door Vrieheide lichtte Harry van Dijck (woningcorporatie Weller) de aanpak in deze wijk toe. Wonen Limburg en Weller hebben zich ontfermd over deze buurt, die lang bekend stond om overlast en verwaarlozing. Door het aankopen van (tot nu toe) 51 woningen van particuliere eigenaren en te investeren in leefbaarheid probeeren Weller en Wonen Limburg en de gemeente een positieve impuls te geven aan de wijk. Tijdens de rondwandeling in Vrieheide stond de samenwerking tussen gemeente, corporaties en bewoners centraal. Voorbeelden van hoe particuliere eigenaren worden ondersteund in verduurzaming kwamen aan bod, evenals de aanpak van ongewenste (ondermijnende) activiteiten in de wijk.
Ilse Muller (Ministerie van VRO) gaf een update over het experiment met de Woningwet, dat corporaties tijdelijk meer ruimte zal bieden om te investeren in gespikkeld bezit. Het experiment is opgenomen in de Nationale Prestatieafspraken 2025-2035, in het hoofdstuk Leefbaarheid. Ze benadrukte de noodzaak van maatwerkoplossingen om zowel duurzaamheid als leefbaarheid te verbeteren in deze wijken.
De dag werd afgesloten in Buurtpunt ’t Heitje met een interactieve werksessie onder leiding van Eva Vermeulen en Charlot Stensen met als doel te kijken hoe de resultaten van de City Deal geborgd kunnen worden, zowel bij de deelnemers aan de City Deal als breder, om ze ook breed toegankelijk te maken. Daarnaast is gesproken over de invulling van de slotconferentie van de City Deal op 3 april 2025.