Waar staan we met de City Deal energieke Wijken?
Regien van Adrichem, projectleider van de City Deal, opende de plenaire bijeenkomst met een terugblik op het voorgaande jaar, met speciale aandacht voor de lancering van het Dashboard Geldstromen Energieke Wijken: “Precies een jaar geleden ontmoette dit gezelschap elkaar in de Lik in Utrecht. Hier werd onder meer het idee gelanceerd om een dashboard te maken dat inzicht geeft in financiële stromen in de wijk. Het afgelopen jaar is samen met Arnhem, Rotterdam en Tilburg gewerkt aan dit dashboard. We presenteren het vandaag, met data voor deze drie steden. Begin 2024 komt het dashboard voor alle City Deal gemeenten beschikbaar.  Het dashboard ondersteunt gemeenten in het onderbouwen, aanpassen en prioriteren van hun (verduurzamings-)aanpak in buurten.” 

Een ander belangrijk thema dat Van Adrichem aanstipte, was dat van integraal werken: “Hoe kun jij binnen de gemeentelijke organisatie het fysieke en het sociale domein beter aan elkaar verbinden om ook een goed aanbod aan bewoners te kunnen doen als je in gesprek gaat over de energietransitie. Met gebruik van de doorbraakmethode van IPW als gezamenlijk instrument wordt in de wijk Fier in Groningen het interne samenspel tussen de betrokken gemeentelijke afdelingen structureel versterkt. De lessen die in Fier worden opgedaan over het goed samenwerken over domeinen heen zijn van belang voor alle City Deal steden.” 

ISDE-aanvraag
Een belangrijke mijlpaal van 2023 is de mogelijkheid voor gemeenten om namens de bewoner ISDE aan te vragen en voor te financieren: “Gemeenten krijgen de ISDE-bijdrage op hun rekening overgemaakt. Daarmee hoeven bewoners met weinig middelen niet langer de verduurzaming voor te financieren. Op dit moment wordt de laatste hand gelegd aan de invoering van de gewijzigde aanvraagmethode.” 

Van Adrichem vertelt dat in werklijn 3 wordt gekeken naar hoe verschillende groepen particuliere eigenaren verleid kunnen worden mee te doen aan de verduurzaming. “Het aanpassen van de ISDE-regeling is één van de manieren om particuliere eigenaren in kwetsbare wijken mee te krijgen in de verduurzamingsopgaven. Ook het bereiken van particuliere verhuurders en hen aanmoedigen stappen te zetten naar duurzaamheid werd erkend als uitdagend. Er zijn financieringsmogelijkheden, maar die worden onvoldoende benut. In de City Deal gaan we actief met deze groep aan de slag. Een andere groep eigenaren betreft kopers van een voormalige corporatiewoning.  Hoe komen we tot de verduurzaming van dit zogenaamde gespikkelde bezit?”

Verduurzaming VvE’s
Een ander punt dat Van Adrichem noemt, is de verduurzaming van kleine VvE’s. “Naast zaken als onvoldoende spaargeld, grote onderhoudsvereisten, meerdere eigendomsvormen en gebrekkige organisatie van VvE’s is ook de complexiteit van meerdere VvE's in één gebouw een groot obstakel voor verduurzaming. Samen met BZK en G4 wordt gezocht naar goede aanpakken voor de verduurzaming van VvE’s.”

Ook is binnen de City Deal aandacht voor het toeleiden van mensen (uit de wijken) naar opleiding en werk in de energietransitie. Een speciale aandachtsgroep vormen statushouders. Gemeentes van de City Deal Energieke Wijken gaven begin dit jaar aan dat er behoefte was om aan de slag te gaan met het vraagstuk hoe meer statushouders aan de slag te krijgen in de energiesector. Naar aanleiding van dit vraagstuk organiseerde de City Deal Energieke Wijken begin juli 2023 een ontwerpsessie in Den Bosch waar de vraag centraal stond: hoe kunnen we werkgevers in de energietransitie enthousiasmeren en ondersteunen om statushouders aan te nemen? 

Ontwikkelpad energiefixer
Liesbeth Fontein van Vluchtelingenwerk Nederland (VWN), één van de deelnemers aan de ontwerpsessie, koppelde aan het einde van de middag een concrete actie aan deze vraag: wie wil er meedoen aan het leerwerktraject van VWN voor statushouders in de energietransitie? Het doel: dit traject na afloop landelijk beschikbaar maken voor gemeentes, in samenwerking met brancheorganisaties als WijTechniek, zodat meer statushouders makkelijker en sneller duurzaam aan de slag kunnen in de energiesector. Van Adrichem: “De oproep van VWN leidde tot verkennende gesprekken met drie van de City Deal gemeenten. Hiervan heeft de gemeente Rotterdam aangegeven begin volgend jaar graag van start te willen gaan met een leerwerktraject voor statushouders in de installatiebranche.”

Een ander resultaat binnen het thema van werk en opleiding is de samenwerking met het ministerie van SZW in het kader van de ontwikkeling van sectorale ontwikkelpaden voor werk in de energietransitie. Verschillende CIty Deal steden hebben aangegeven hier vanuit hun arbeidsregio graag aan mee te werken. Veel aandacht is er ook voor energiefixers:  “Extra geld is beschikbaar en veel partijen ontwikkelen mooie initiatieven op dat vlak. De City Deal levert een actieve bijdrage aan de CoP Energiefixers voor de 20 stedelijke focusgebieden.” 

Doorbraken en Kennisuitwisseling in 2024
De behoefte aan werken aan doorbraken en kennisuitwisseling  binnen de City Deal blijkt groot. In april 2023 hebben de gemeenten Breda, Roosendaal en Parkstad Limburg zich aangesloten bij de City Deal. Met de partners van de City Deal hebben de afgelopen periode gesprekken plaatsgevonden over een verlenging van de looptijd van de City Deal met één jaar: “Daar was breed draagvlak voor. Tijdens een bestuurlijk overleg in maart 2024 zal dit bekrachtigd worden.”

Breda Noord
Van Adrichem en wethouder Arjen van Drunen, verantwoordelijk voor onder meer het programma 'Verbeter Breda', gingen met elkaar in gesprek. De wethouder benadrukte de kwetsbare positie van veel van de wijkbewoners in Breda Noord, dat bijvoorbeeld te zien is aan het aantal schulden en onderwijsachterstanden. In de wijk is men aan de slag gegaan met de energietransitie. De wethouder benadrukte dat duurzaamheid een grotere rol zou moeten spelen in de uitvoering van het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid in de wijk. Hij benadrukte dat de belangrijkste reden voor bewoners om te verduurzamen niet lag in lagere energieprijzen of duurzaamheidsoverwegingen, maar aan de trots op het eigen huis. 

Gespikkeld bezit
Breda heeft een bijdrage uit het Volkshuisvestingsfonds gekregen om aan de slag te gaan met gespikkeld bezit, een uitdaging waar veel steden mee te maken hebben. Het verduurzamen van VvE's werd eveneens benoemd als een grote uitdaging, waarbij het verkrijgen van instemming van de meerderheid voor bepaalde ontwikkelingen cruciaal is. In dit kader werd ook de rol van de City Deal Energieke Wijken genoemd als een platform voor kennisdeling.

Om met bewoners in gesprek te gaan, werden onconventionele methoden gebruikt, zoals het gebruik van een voetbalkantine als uitvalsbasis. Hier werd het gesprek gevoerd over verduurzaming op een laagdrempelige manier. De wethouder benadrukte het belang van het organiseren van toegankelijke processen, waarbij mensen niet naar het stadskantoor hoeven te komen voor een aanvraag. Het doel is om juist die mensen te bereiken die normaal gesproken niet direct de weg zouden vinden.

Deelsessies
Na de plenaire opening was er ruimte voor interactie in twee rondes met in totaal vijf deelsessies. De deelnemers kregen de gelegenheid om in kleinere groepen te discussiëren over verschillende thema's binnen de City Deal. Deze sessies waren ontworpen om specifieke vraagstukken en knelpunten te bespreken. Het waardevolle aspect van de bijeenkomst was de brede vertegenwoordiging, niet alleen vanuit steden, maar ook van collega's uit verschillende departementen en andere partners. Hieronder volgt een overzicht van enkele deelsessies die plaatsvonden:

1. Dashboard Geldstromen Energieke Wijken:
In deze sessie werd het recent geïntroduceerde dashboard Geldstromen Energieke Wijken onder de loep genomen. Het doel van dit dashboard is om inzicht te krijgen in verschillende geldstromen in de wijk, slimme koppelingen te maken en data te benutten voor het versterken van de energietransitie in kwetsbare wijken. Specifiek werden ervaringen gedeeld vanuit Arnhem, Rotterdam en Tilburg, waar het dashboard al operationeel is. Andere steden binnen de City Deal kregen de kans om een kijkje te nemen en waardevolle inzichten op te doen.
 

2. Van huisbezoek naar systeemdoorbraak:
Deze sessie richtte zich op de aanpak in de buurt Fier (Vinkhuizen – Groningen). Sprekers Martin Klooster (gemeente Groningen) en Friso Landstra (IPW) deelden de plannen, uitdagingen en voortgang in Fier, waarbij energiecoaches en buurtteams samen optrekken. De innovatieve Doorbraakmethode werd geïntroduceerd als instrument om het interne samenspel tussen gemeentelijke afdelingen te versterken. De pilot in Groningen loopt nog, en de  opbrengsten zullen na afronding worden gedeeld met  alle steden binnen de City Deal.
 

3. Energiefixers:
Deze sessie bood twee perspectieven op het betrekken van bewoners bij de energietransitie. Subsessie A, gepresenteerd door Roland Kluskens (gemeente Arnhem) en Pascal Hazeleger (bewonersinitiatief De Blauwe Wij(k)economie), belichtte duurzame arbeidstoeleiding van energiefixers. Janne van Stokkom van het ministerie van SZW gaf een toelichting op het gezamenlijke Ontwikkelpad voor de energiefixer. Subsessie B, met René Schellekens (RVO) en Lilith Smidts-Lefever (Stichting Sterk uit Armoede), focuste op het creëren van vertrouwen tussen energiefixers en bewoners.
 

4. Verduurzamingsaanpak kleine VvE’s:
Barbara Weeink (BZK Bouwen & Energie) leidde deze werksessie over de versnellingsagenda voor de verduurzaming van kleine VvE’s in kwetsbare wijken. Deelnemers kregen een update over de stand van zaken en werkten samen aan leervragen vanuit de steden om invulling te geven aan de nog te starten Community of Practice (CoP) in Q1 2024.
 

5. Wat kunnen we samen met NPLW?:
Deze kennis(makings)sessie met Ingrid Koenraats van NPLW bood inzicht in hoe NPLW de partijen in de City Deal kan ondersteunen op het gebied van isolatie en energiearmoede. De ervaringen vanuit verschillende City Deal-lijnen werden gedeeld om NPLW te voeden en verdere samenwerking te verkennen. In deze sessie kwam ook het belang van het borgen van geleerde lessen aan bod. Hierover worden vervolgafspraken gemaakt. 

De wijk in: gespikkeld bezit in de Wisselaar

In de middag stond een programma in de wijk op het programma, waar we werden ontvangen door Peter Bakker, Wethouder Energietransitie en Klimaatadaptatie gemeente Breda.Het programma 'Gespikkeld bezit in de Wisselaar' presenteerde een pilot voor de renovatie en verduurzaming van grondgebonden eengezinswoningen in Breda-Noord, in samenwerking met woningcorporatie Laurentius. De renovatieplannen omvatten 563 woningen tot 2026, waarbij eigenaren van particuliere woningen vergelijkbare renovatie aanbiedingen kregen als de aangrenzende corporatiewoningen. 

Het project bood niet alleen een inkijkje in reeds afgeronde renovaties maar ook in lopende werkzaamheden, waarbij 45% van de particuliere eigenaren positief op het renovatieaanbod heeft gereageerd. Corporatieaannemers verzorgden presentaties en rondleidingen om hun werkwijze te delen en de successen van het project te tonen.

Al met al een interessante dag waarin deelnemers/ partners van de City Deal met elkaar konden bijpraten op relevante thema's en ideeën met elkaar konden uitwisselen. Want we zijn er nog lang niet, willen we de doelen en afspraken uit het klimaatakkoord realiseren. Bovendien weten we dat de energietransitie niet de enige opgave in kwetsbare wijken is: hier spelen ook andere opgaven, zoals schuldenproblematiek, werkloosheid en onveiligheid. In plaats van het laten concurreren van deze verschillende opgaven, beoogt de City Deal Energieke wijken, duurzaam en sociaal, om ze te verbinden.